Η ψηφιακή φωτογραφία είναι αναμφισβήτητα ένας ταχύτατα αναπτυσσόμενος χώρος. Οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές πλημμυρίζουν την αγορά καθώς οι τιμές τους έχουν γίνει πλέον αρκετά προσιτές και τα φωτοκινητά σιγά σιγά γίνονται καθεστώς στην αγορά των κινητών τηλεφώνων. Με λίγα λόγια όλοι σχεδόν έχουν πρόσβαση σε μια συσκευή ψηφιακής φωτογραφίας. Αυτό σημαίνει μια μεγάλη ευκολία στη λήψη φωτογραφιών. Ωστόσο, σημαίνει ότι κι ένα νέο δίλημμα μπαίνει στην σύγχρονη προβληματική για την τεχνολογία και την βιοηθική: οι τόσες πολλές φωτογραφίες θα προσφέρουν τελικά έναν εκδημοκρατισμό της εικόνας, μια κατάσταση ελεύθερης διακίνησης πληροφοριών ή μια φλυαρία εικόνων, μία οπτική υπερφόρτωση οπτικών ερεθισμάτων;
Ας ξεκινήσουμε μια προσπάθεια ανάλυσης αυτού του θέματος με κάποια γεγονότα για την κατάσταση στην ψηφιακή φωτογραφία. Οι κάρτες μνήμης των ψηφιακών μηχανών έχουν φτάσει πλέον σε μεγέθη δυσθεώρητα: την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές υπάρχουν κάρτες μνήμης χωρητικότητας μέχρι και 4 Gigabytes (!!!). Πρακτικά σημαίνει ότι μπορούμε να αποθηκεύσουμε σε μια μόνο τέτοια κάρτα περίπου 1000 (ναι, χίλιες) φωτογραφίες αρκετά καλής ποιότητας. Ακόμα και μια οικονομική σχετικά κάρτα μνήμης για μια compact ψηφιακή μηχανή μπορεί να «χωρέσει» μέχρι και 300 φωτογραφίες αρκετά καλής ποιότητας. Υπάρχουν κάρτες μνήμης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και σε φωτοκινητά. Όλα αυτά σε μεγάλες ταχύτητες, με κάρτες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ξανά και ξανά και το καλύτερο: δεν χρειάζεται να εκτυπωθούν όλες οι φωτογραφίες αλλά αρκεί να τις «περάσουμε» στον οικιακό ηλεκτρονικό υπολογιστή μας (ακόμα κάτι που όλοι έχουμε στα σπίτια μας πλέον). Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνες, πάνω από το 80% των επαγγελματιών φωτογράφων χρησιμοποιούν ψηφιακές μηχανές και εφαρμογές για επαγγελματικές δουλειές από φωτογραφίες ταυτοτήτων μέχρι φωτογραφίες γάμων κι εκδηλώσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας στην Ολυμπιάδα της Αθήνας το καλοκαίρι του 2004. Πάνω από το 90% των φωτορεπόρτερ χρησιμοποιούσαν ψηφιακές μηχανές. Μάλιστα, κάποιοι φωτορεπόρτερ χρησιμοποιώντας φορητούς υπολογιστές και ασύρματες συνδέσεις με το Διαδίκτυο στέλνανε φωτογραφίες στα Πρακτορεία Ειδήσεων ταχύτατα, στο σημείο μάλιστα να βλέπουμε φωτογραφίες του πρώτου ημιχρόνου διάφορων αγωνισμάτων στο Διαδίκτυο κατά την διάρκεια του ημιχρόνου!
Η ταχύτητα και η ευκολία της φωτογραφίας σήμερα είναι εντυπωσιακά βελτιωμένη. Η εικόνα αναπαράγεται με τεράστια ευκολία και το ιδιωτικό πλέον γίνεται πολύ εύκολα δημόσιο. Ας μην ξεχνάμε και τους σύγχρονους ματάκηδες, οι οποίοι αισχρότατα φωτογραφίζουν με τα κινητά τους διάφορα θέματα που ικανοποιούν τα άρρωστα μυαλά τους, αγνοώντας πόσο προσβάλλουν κάποιους, ιδιαίτερα τις γυναίκες. Η φωτογραφία σήμερα είναι ευκολότερη από ποτέ! Στην ιστορία της εικόνας και της Τέχνης όμως δεν είναι η πρώτη φορά που η αναπαραγωγή είναι τόσο εύκολη.
Η Χαρακτική (η τεχνική σύμφωνα με την οποία τυπώνουμε σε χαρτί κάτι που έχουμε χαράξει πάνω σε σκληρό υλικό, συνήθως, με την βοήθεια ειδικών μελανιών και μηχανημάτων που ακούνε πίεση), θεωρείται από πολλούς η Τέχνη της Δημοκρατίας. Κι αυτό γιατί με την Χαρακτική μπορούμε να έχουμε πολλά αντίτυπα. Αξιοποιώντας την Χαρακτική, πολλά έργα τέχνης έγιναν γνωστά στο ευρύ κοινό χάρις στις πολύ καλές αναπαραγωγές που μπορούσαμε να έχουμε. Πολλοί φοιτητές σχολών τέχνης και φιλότεχνοι είχαν την ευκαιρία να έχουν στα χέρια τους ιδιαίτερα ποιοτικές αναπαραγωγές για μελέτη. Ο Βίνσεντ Βαν Γκονγκ ζητούσε πολλές φορές στα γράμματα που αντάλλασσε με τον αδερφό του Τεό, να του στέλνει αναπαραγωγές έργων τέχνης ώστε να διακοσμεί το δωμάτιο του και να μελετά. Ακόμα, με την Χαρακτική αναπτύχθηκε αρκετά η γελοιογραφία (πρόδρομος των κόμιξ) και τελικά η Τυπογραφία.
Τι σχέση έχουν τα παραπάνω με την ψηφιακή φωτογραφία; Με την έκρηξη στην παραγωγή της παραγωγής φωτογραφιών πρέπει να αναρωτηθούμε αν θα έχουμε κάποιον ανάλογο εκδημοκρατισμό της εικόνας και της Τέχνης όπως έγινε στην περίπτωση της Χαρακτικής. Η εύκολη φωτογραφία καθιστά σχεδόν τον καθένα φωτογράφο. Σε αρκετές δε περιπτώσεις πολλοί γίνονται και φωτορεπόρτερ όπως όλοι είδαμε στις περιπτώσεις των φυλακισμένων και βασανισμένων στις φυλακές του Αμπού Γκράιμπ ή όπως είδαμε στην περίπτωση των βομβιστικών επιθέσεων στο Λονδίνο το τελευταίο καλοκαίρι όπου είδαμε πολλές φωτογραφίες από φωτοκινητά επιβατών μέσα στο Μετρό λίγες στιγμές μετά τις επιθέσεις.
Δεν ωφελεί να θεοποιούμε την ψηφιακή φωτογραφία. Ούτε βέβαια να την καταδικάζουμε. Η ανάπτυξη της τα τελευταία χρόνια δεν θα λάμβανε χώρα αν δεν υπήρχε κάποια ανάγκη του κοινού που θα χρειαζότανε να καλυφθεί. Το αν θα συμβάλλει σε κάποια καλλιτεχνική ανάπτυξη ή φλυαρία είναι ένα δίλημμα το οποίο δεν θα απαντηθεί πιθανώς ακόμα για πολύ καιρό ακόμα. Θα χρειαστούνε πρώτα αρκετά χρόνια προκειμένου να υπάρξει μια ευρύτερη εξοικείωση του κοινού. Υπάρχει βέβαια πάντα η πιθανότητα στην αρχή να υπάρχει ένας υπερβολικός ενθουσιασμός από μέρος του κοινού, αλλά θα χρειαστεί κάποιο διάστημα ώστε να ωριμάσουν οι συνθήκες για την αποδοχή της ψηφιακής φωτογραφίας ως ένα νέο μέσο αποτύπωσης του περιβάλλοντος μας.
Ας ξεκινήσουμε μια προσπάθεια ανάλυσης αυτού του θέματος με κάποια γεγονότα για την κατάσταση στην ψηφιακή φωτογραφία. Οι κάρτες μνήμης των ψηφιακών μηχανών έχουν φτάσει πλέον σε μεγέθη δυσθεώρητα: την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές υπάρχουν κάρτες μνήμης χωρητικότητας μέχρι και 4 Gigabytes (!!!). Πρακτικά σημαίνει ότι μπορούμε να αποθηκεύσουμε σε μια μόνο τέτοια κάρτα περίπου 1000 (ναι, χίλιες) φωτογραφίες αρκετά καλής ποιότητας. Ακόμα και μια οικονομική σχετικά κάρτα μνήμης για μια compact ψηφιακή μηχανή μπορεί να «χωρέσει» μέχρι και 300 φωτογραφίες αρκετά καλής ποιότητας. Υπάρχουν κάρτες μνήμης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και σε φωτοκινητά. Όλα αυτά σε μεγάλες ταχύτητες, με κάρτες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ξανά και ξανά και το καλύτερο: δεν χρειάζεται να εκτυπωθούν όλες οι φωτογραφίες αλλά αρκεί να τις «περάσουμε» στον οικιακό ηλεκτρονικό υπολογιστή μας (ακόμα κάτι που όλοι έχουμε στα σπίτια μας πλέον). Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνες, πάνω από το 80% των επαγγελματιών φωτογράφων χρησιμοποιούν ψηφιακές μηχανές και εφαρμογές για επαγγελματικές δουλειές από φωτογραφίες ταυτοτήτων μέχρι φωτογραφίες γάμων κι εκδηλώσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας στην Ολυμπιάδα της Αθήνας το καλοκαίρι του 2004. Πάνω από το 90% των φωτορεπόρτερ χρησιμοποιούσαν ψηφιακές μηχανές. Μάλιστα, κάποιοι φωτορεπόρτερ χρησιμοποιώντας φορητούς υπολογιστές και ασύρματες συνδέσεις με το Διαδίκτυο στέλνανε φωτογραφίες στα Πρακτορεία Ειδήσεων ταχύτατα, στο σημείο μάλιστα να βλέπουμε φωτογραφίες του πρώτου ημιχρόνου διάφορων αγωνισμάτων στο Διαδίκτυο κατά την διάρκεια του ημιχρόνου!
Η ταχύτητα και η ευκολία της φωτογραφίας σήμερα είναι εντυπωσιακά βελτιωμένη. Η εικόνα αναπαράγεται με τεράστια ευκολία και το ιδιωτικό πλέον γίνεται πολύ εύκολα δημόσιο. Ας μην ξεχνάμε και τους σύγχρονους ματάκηδες, οι οποίοι αισχρότατα φωτογραφίζουν με τα κινητά τους διάφορα θέματα που ικανοποιούν τα άρρωστα μυαλά τους, αγνοώντας πόσο προσβάλλουν κάποιους, ιδιαίτερα τις γυναίκες. Η φωτογραφία σήμερα είναι ευκολότερη από ποτέ! Στην ιστορία της εικόνας και της Τέχνης όμως δεν είναι η πρώτη φορά που η αναπαραγωγή είναι τόσο εύκολη.
Η Χαρακτική (η τεχνική σύμφωνα με την οποία τυπώνουμε σε χαρτί κάτι που έχουμε χαράξει πάνω σε σκληρό υλικό, συνήθως, με την βοήθεια ειδικών μελανιών και μηχανημάτων που ακούνε πίεση), θεωρείται από πολλούς η Τέχνη της Δημοκρατίας. Κι αυτό γιατί με την Χαρακτική μπορούμε να έχουμε πολλά αντίτυπα. Αξιοποιώντας την Χαρακτική, πολλά έργα τέχνης έγιναν γνωστά στο ευρύ κοινό χάρις στις πολύ καλές αναπαραγωγές που μπορούσαμε να έχουμε. Πολλοί φοιτητές σχολών τέχνης και φιλότεχνοι είχαν την ευκαιρία να έχουν στα χέρια τους ιδιαίτερα ποιοτικές αναπαραγωγές για μελέτη. Ο Βίνσεντ Βαν Γκονγκ ζητούσε πολλές φορές στα γράμματα που αντάλλασσε με τον αδερφό του Τεό, να του στέλνει αναπαραγωγές έργων τέχνης ώστε να διακοσμεί το δωμάτιο του και να μελετά. Ακόμα, με την Χαρακτική αναπτύχθηκε αρκετά η γελοιογραφία (πρόδρομος των κόμιξ) και τελικά η Τυπογραφία.
Τι σχέση έχουν τα παραπάνω με την ψηφιακή φωτογραφία; Με την έκρηξη στην παραγωγή της παραγωγής φωτογραφιών πρέπει να αναρωτηθούμε αν θα έχουμε κάποιον ανάλογο εκδημοκρατισμό της εικόνας και της Τέχνης όπως έγινε στην περίπτωση της Χαρακτικής. Η εύκολη φωτογραφία καθιστά σχεδόν τον καθένα φωτογράφο. Σε αρκετές δε περιπτώσεις πολλοί γίνονται και φωτορεπόρτερ όπως όλοι είδαμε στις περιπτώσεις των φυλακισμένων και βασανισμένων στις φυλακές του Αμπού Γκράιμπ ή όπως είδαμε στην περίπτωση των βομβιστικών επιθέσεων στο Λονδίνο το τελευταίο καλοκαίρι όπου είδαμε πολλές φωτογραφίες από φωτοκινητά επιβατών μέσα στο Μετρό λίγες στιγμές μετά τις επιθέσεις.
Δεν ωφελεί να θεοποιούμε την ψηφιακή φωτογραφία. Ούτε βέβαια να την καταδικάζουμε. Η ανάπτυξη της τα τελευταία χρόνια δεν θα λάμβανε χώρα αν δεν υπήρχε κάποια ανάγκη του κοινού που θα χρειαζότανε να καλυφθεί. Το αν θα συμβάλλει σε κάποια καλλιτεχνική ανάπτυξη ή φλυαρία είναι ένα δίλημμα το οποίο δεν θα απαντηθεί πιθανώς ακόμα για πολύ καιρό ακόμα. Θα χρειαστούνε πρώτα αρκετά χρόνια προκειμένου να υπάρξει μια ευρύτερη εξοικείωση του κοινού. Υπάρχει βέβαια πάντα η πιθανότητα στην αρχή να υπάρχει ένας υπερβολικός ενθουσιασμός από μέρος του κοινού, αλλά θα χρειαστεί κάποιο διάστημα ώστε να ωριμάσουν οι συνθήκες για την αποδοχή της ψηφιακής φωτογραφίας ως ένα νέο μέσο αποτύπωσης του περιβάλλοντος μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου